De flinke toename van zonnestroominstallaties brengt voor verzekeraars ook het risico op een grotere schadelast met zich mee. Reden voor verzekeraars om samen met de inspectie in de PV-branche (zonnestroom) een certificatieregeling voor de inspectie van PV-installaties te ontwikkelen, SCIOS Scope 12. Daarmee is er een standaard gekomen voor de keuring van installaties. Het doel hiervan is een betere kwaliteit van PV-installaties te realiseren en daarmee (brand)veiligere installaties. Inmiddels wordt al een paar jaar (sinds 2020) bij het uitvoeren van inspecties de standaard van SCIOS Scope 12 gehanteerd. Wat zijn de ervaringen die tot nu toe hiermee zijn opgedaan?

Een inspecteur die volgens SCIOS Scope 12 inspecteert, kijkt naar verschillende zaken, zoals naar de omvormer, naar de omgeving van de omvormer, naar de kabelaanleg van het PV-systeem en naar het totaalplaatje op het dak, hoe alles erbij ligt. De punten die bij een inspectie volgens SCIOS Scope 12 gecontroleerd moeten worden staan in Technisch Document 18 van de SCIOS Scope 12-regeling. Dat document is te bekijken en te downloaden op de site van SCIOS. De lijst met controlepunten in dit Technisch Document bevat onder andere:

• de elektrotechnische installatie, zoals de wisselstroominstallatie en gelijkstroominstallatie. Maar ook de bliksembeveiligingsinstallatie: ligt die ver genoeg van de panelen?
• de aanleg van de PV-installatie: is de aanleg deugdelijk? Zijn de panelen goed gemonteerd? Liggen de panelen bijvoorbeeld op genoeg afstand van een brandscheidende muur? Zijn er geen losse paneelklemmen? Komt het overeen met het legplan?
• de constructieberekening: is deze aanwezig en goedgekeurd door de constructeur?
• het ballastplan: is dit aanwezig en komen de posities en hoeveelheden overeen met de actuele situatie?
• de schakel- en verdeelinrichtingen: zijn die in orde?

Waar gaat het vaak mis?
We zijn in Nederland inmiddels zo’n 20-25 jaar bezig met zonnepanelen, en we zien dat het gros van de fouten gemaakt wordt bij de aanleg ervan. Dat wil zeggen dat ze niet aangelegd zijn conform de regels.

Je hebt te maken met wetgeving en normen opgelegd vanuit de overheid. Maar daarnaast ook met de regels en montage-instructies van de leveranciers van de zonnepanelen en de componenten ervan.

Als installateur heb je verder ook nog te maken met de aanvullende eisen van de verzekeraar. Die verschillen bovendien per verzekeraar. Dat maakt het voor een installateur lastig om te weten waar je aan moet voldoen. Het kan zelfs gebeuren dat de verzekeraar een installatie heeft goedgekeurd, en dat vier jaar later, bij de overstap naar een andere verzekeraar, er weer aanvullende eisen gesteld worden. Dit is voor de klanten erg onoverzichtelijk.

Ondeskundige installatie
Bij inspectie van de zonnestroominstallaties blijkt dat veel PV-installaties, 9 op de 10, niet in orde zijn en afgekeurd worden. Heel vaak ligt het aan ondeskundige installatie. Zoals het niet volgen van de montage-instructies door de installateur. Ook komt het vaak voor dat de installateur een zelfgemaakt montagesysteem heeft aangebracht. Bij inspectie blijken er geen papieren van te zijn, en geen ballastplan. Als inspecteur moet je voor de verzekeringsmaatschappij beoordelen of de installatie in orde is, maar hoe doe je dat dan? Dit leidt altijd tot afkeuring van de aanwezige installatie.

Wat je ook ziet is dat zonnepanelen voor montage zonder nadenken (of uit kostenbesparing, want een kraan huren voor één dag is goedkoper dan een voor drie dagen) bij elkaar op één plek op het dak gelegd worden. Je praat dan gauw over 2.000 kilo puntbelasting. Daar is niet ieder dak op berekend. Ook komt het soms voor dat noodoverstorten worden geblokkeerd door materialen tijdens de montagewerkzaamheden. Bij extreme weersomstandigheden kan de puntbelasting door water­accumulatie nog verder oplopen, wat grote risico’s met zich meebrengt.

Dat ‘installateur’ geen beschermd beroep is, werkt ondeskundige installatie misschien ook in de hand. Iedereen mag zich bij de Kamer van Koophandel inschrijven als elektrotechnisch installateur, ook zonder kennis en kunde van de risico’s bij de aanleg van zonnepanelen. De vraag naar zonnepanelen is groot en in de zonnepanelenmarkt zijn ook bedrijven actief die vooral uit zijn op snel geld verdienen.

Mismatch connectoren
Het gaat ook regelmatig mis bij de connectoren. De verwarring over de compatibiliteit van connectoren speelt hier een rol. Een onderzoek van Dekra naar een tiental connectoren toonde aan dat deze compatibel waren en er geen verhoogd risico was. Maar volgens NEN-norm 1010 is het niet toegestaan om verschillende connectoren (van verschillende fabrikanten) te gebruiken. Hierdoor zal een inspectierapport bij dit onderdeel geen ‘vinkje’ bevatten, terwijl er mogelijk geen verhoogd risico is. SCIOS Scope 12 heeft op dit punt geen oplossing gebracht.

9 van de 10 PV-installaties niet in orde
Je zou wel vaker kunnen inspecteren om het risico te elimineren. Of je zou ook thermografisch onderzoek kunnen doen. Dat is bij SCIOS Scope 12 niet vereist. Met thermografie kun je wel veel zichtbaar maken wat met het blote oog niet waar te nemen is. Het zou een goede zaak zijn als de verzekeraars thermografisten in zouden schakelen die risico’s goed inzichtelijk kunnen maken. Het kan op het gebied van zonnepanelen van een enorme toegevoegde waarde zijn. Thermografie zou op den duur naar mijn mening ook onderdeel moeten worden van een SCIOS Scope 12-inspectie.

Tekort aan gecertificeerde inspecteurs
Wat ook voor problemen zorgt, is het tekort aan goed opgeleide inspecteurs en gecertificeerde bedrijven. De inspecteurs die er zijn, voeren niet alleen SCIOS Scope 12-inspecties uit, maar ook andere inspecties. Verzekeraars moeten daarom rekening houden met een lange wachttijd, van drie tot zes maanden, voor een inspectie. De capaciteitsproblemen bij de SCIOS Scope 12-inspecties dwingen de inspecteurs eigenlijk ook om af te wijken van het systeem van SCIOS Scope 12. Je zou eerst langs moeten gaan bij de klant om een inspectieplan te maken en vervolgens nog een keer voor de inspectie zelf. De praktijk is dat je de gegevens bij de klant opvraagt en dan maar één keer bij de klant langsgaat voor de inspectie.

Verzekeraars terughoudend
Verzekeraars zijn bij acceptatie soms onnodig terughoudend. Het komt bijvoorbeeld voor dat er niets aan de hand is met de installatie zelf, maar dat de zonnepanelen liggen op brandbaar isolatiemateriaal. Dat hoeft geen probleem te zijn als de aanleg van tevoren goed gemanaged is: als gecontroleerd is dat de installatie goed is aangelegd, er geen kabels op het dak liggen, kabels goed zijn opgeborgen, er geen mismatch is tussen connectoren, het systeem waarop de panelen liggen goed geaard is, dus het monitoringssysteem goed werkt. Dan is het risico beheersbaar en dan is het ook een goed verzekerbaar risico. Zonnepanelen branden niet, kabels en connectoren kunnen hooguit ‘mee’branden. Het is de kwaliteit van de aanleg tijdens het monteren van die connectoren en panelen die het risico bepaalt.

Een stap in de goede richting
Wel is SCIOS Scope 12 een stap in de goede richting, maar SCIOS Scope 12 is niet zaligmakend. Er zijn nog risico’s die onderbelicht blijven. Zoals het gescheiden leggen van plus- en minkabels ter voorkoming van brandverspreiding. Inspecteurs kijken hier bij SCIOS Scope 12 niet goed naar, terwijl het voor verzekeraars een belangrijk issue is.

SCIOS Scope 12 is niet zaligmakend
Verdere verbetering van SCIOS Scope 12 is een kwestie van een lange adem. Er zijn in Nederland veel partijen – verzekeringsmaatschappijen, inspectiebureaus, installateurs – met ieder hun eigen zienswijze. Het duurt even voordat alle neuzen dezelfde kant op wijzen.

Het gaat overigens wel veel beter sinds SCIOS Scope 12 er is. Het afgelopen jaar zijn er weinig meldingen geweest van brandschades veroorzaakt door PV-installaties. Wel van schade door losgewaaide panelen en andere stormschade aan PV-installaties. Het doel van SCIOS Scope 12, om de elektrotechnische risico’s onder de knie te krijgen, is wel goed gelukt en gaat ook steeds beter.

Je ziet verder een verschuiving van alleen beoordelen van de elektrotechnische risico’s, naar beoordeling van ‘het totaalplaatje’. Zo zie je dat er ook steeds meer aandacht komt voor het montagesysteem. Als een PV-installatie wordt afgekeurd, dan ligt dat ook regelmatig aan het niet juist plaatsen van het montagesysteem, of aan het niet deugdelijk bevestigen van de panelen zelf.

Van achteraf naar vooraf
Maar ook bij een SCIOS Scope 12-inspectie is het nog steeds achteraf acteren. De inspecteur komt pas langs ná de aanleg, en constateert dan de fouten. Het is dan erg lastig om alle partijen om de tafel te krijgen om de fouten eruit te halen.

We moeten meer naar het voortraject toe. De problemen er aan de voorkant uitfilteren, voorafgaand aan de installatie. Het is beter om van tevoren om de tafel te gaan zitten en te bekijken waar bijvoorbeeld de omvormers geplaatst moeten worden. Het is verstandig om de gevaren zo min mogelijk ‘naar binnen’ te halen. Dus omvormers buiten op het dak bij voorkeur. We moeten veel meer preventief te werk gaan. Verzekeraars komen achteraf soms met aanvullende eisen. Het zou beter zijn als ze er vooraf bij betrokken worden. Dan worden klanten ook niet geconfronteerd met dubbele kosten.

En nog veel beter is het als de verzekeraar de klanten duidelijk maakt dat ze het beste hem al in kunnen schakelen als ze voornemens zijn om zonnepanelen te plaatsen. Zo kunnen deskundige medewerkers ingezet worden om in het voortraject te adviseren.

Dat geldt ook bij de mismatch met de connectoren. Als je in het voortraject goed kijkt naar welke materialen je gaat gebruiken, dan kun je bijpassende connectoren kiezen.

Concluderend kun je stellen dat we met SCIOS Scope 12 de elektrotechnische risico’s redelijk goed onder controle hebben. Maar we zijn er nog niet. Er zijn namelijk nog veel meer risico’s die aandacht verdienen.